Behandelaren dagvaarden toezichthouder NZa

Een groep behandelaren, hoogleraren en (zorg)organisaties heeft toezichthouder NZa gedagvaard, omdat die onrechtmatig patiëntgegevens zou verzamelen.

Sinds juli moeten psychologen en psychiaters gegevens van 800.000 patiënten aanleveren bij de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). Patiënten zijn zelf niet geïnformeerd, terwijl het om gevoelige informatie gaat: angsten, verslaving, alcohol- en drugsgebruik, seksuele problemen, waanvoorstellingen.  Behandelaren die weigeren, hangt een dwangsom boven het hoofd.

Met de gedetailleerde informatie denkt de toezichthouder de zorg efficiënter te kunnen inrichten, de wachtlijsten terug te dringen en degenen die de zorg het hardst nodig hebben, voorrang te geven.

De gegevensverzameling is volgens de actievoerders echter onrechtmatig, zo staat in de dagvaarding. Volgens psychiater en jurist Cobie Groenendijk, die het verzet leidt, schendt de NZa het recht op privacy van patiënten en dwingt de organisatie behandelaren om hun beroepsgeheim terzijde te schuiven. Groenendijk: “Dat beroepsgeheim is een oerbelofte, waarmee je vertrouwelijkheid garandeert voor patiënten. Veel van hen zijn het vertrouwen in de wereld juist kwijt.”

In een reactie verwijst de  NZa naar de goedkeuring van de Autoriteit Persoonsgegevens (AP). De goedkeuring geldt voor één jaar en de verzamelde data moeten na twee jaar worden vernietigd.

Zijn de data wel of niet individueel te herleiden?

Patiënten die niet mee willen doen, kunnen een privacyverklaring tekenen. Maar behandelaren mogen hun patiënten daar niet op wijzen, zegt Groenendijk. “Collegapsychiaters hebben dreigbrieven ontvangen van verschillende verzekeraars, die wilden weten waarom zoveel van hun patiënten zo’n verklaring hadden getekend. Het was niet de bedoeling dat dit ‘op aandringen van de zorgaanbieder’ gebeurt. Als dit niet veranderde, kon de verzekeraar dit melden bij de NZa.” Dat voedt de argwaan bij behandelaren dat de zorgverzekeraars een vinger in de pap hebben.

De NZa laat weten dat psychologen en psychiaters hun patiënten wel degelijk mogen wijzen op de privacyregeling.

Het loopt volgens de toezichthouder zo’n vaart niet. De data zijn immers versleuteld. Dat klopt niet, zegt Groenendijk. “De data zijn herleidbaar.”

Op de website schrijft de NZa: ‘Voor een goede werking is gedetailleerde informatie nodig’. Maar de data zijn volgens de toezichthouder individueel niet te herleiden. Dan volgt: ‘Als we deze data zouden koppelen aan andere datastromen zou het mogelijk kunnen zijn deze wel te herleiden’. Maar dat zal volgens de NZa niet gebeuren.

NZa in identiteitscrisis

De dagvaarding wordt gesteund door psychiaters, psychologen, hoogleraren, patiëntenorganisaties maar ook door de Consumentenbond, vakbond FNV en burgerrechtenorganisatie Bits of Freedom - verenigd in de gelegenheidscoalitie ‘Vertrouwen in de ggz’. Opvallend is dat de koepels als het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP) en de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP) zich niet solidair verklaren.

De NVvP vindt het belangrijk dat de zorg van complexe patiënten verbetert, zegt voorzitter Niels Mulder. “We hopen dat de data daarbij kunnen helpen. Wat de privacy van patiënten  betreft vertrouwt de vereniging op de Autoriteit Persoonsgegevens, die de dataverzameling voor een jaar heeft goedgekeurd. Al vinden we tegelijk dat een wettelijke grondslag nodig is om de privacy en het beroepsgeheim te waarborgen.”

Per direct opschorten

Eind 2022 verwierp ook de voltallige Tweede Kamer de dataverzameling van de NZa, op initiatief van GroenLinks en de SP. De Kamer is bang voor datalekken of misbruik van de gevoelige persoonsgegevens, te meer omdat die in een centrale databank belanden. Met een aantal aanpassingen, in samenspraak met de Autoriteit Persoonsgegevens, is het project toch doorgegaan.

De rechtszaak van ‘Vertrouwen in de ggz’ en de NZa start eind september, waarbij de actievoerders eisen dat het verzamelen van medische gegevens per direct wordt opgeschort voor de duur van de rechtszaak.