Depressief? Dan niet alleen pillen slikken maar ook praten!

Alleen antidepressiva slikken voldoet niet meer bij een depressie. Patiënten moeten volgens de nieuwe richtlijn ook in therapie. Wat doet dat met de wachtlijsten?

Patiënten met een ernstige depressie krijgen vaak alleen antidepressiva mee naar huis van hun psychiater of huisarts, maar dat is niet langer gewenst. Wie er flink doorheen zit, kan nog steeds antidepressiva krijgen, maar moet vanaf nu ook in therapie.

Dat staat in de nieuwe, landelijke richtlijn voor de behandeling van depressie, die binnenkort verschijnt. Aan deze update - na tien jaar - was veel behoefte vanwege de nieuwe wetenschappelijke inzichten, zegt prof. Jan Spijker, die de richtlijnwerkgroep de afgelopen drie jaar voorzat. "Uit de wetenschappelijke literatuur blijkt dat een combinatiebehandeling van pillen én praten het beste werkt bij patiënten met matige of ernstige klachten."

Toch is over deze aanbeveling flink gediscussieerd, zegt psychiater en medevoorzitter Eric Ruhé. "De vraag daarbij was: moet je psychotherapie extra aanbevelen als je van tevoren weet dat de wachtlijsten dan nog langer worden? Wij vinden van wel, voor ons is niet de praktijk leidend, maar de stand van de wetenschap."

Patiëntenplatform MIND, dat deel uitmaakte van de werkgroep, vindt dat de kwaliteit van de zorg voorop moet staan. "Wij zouden het kwalijk vinden wanneer mensen niet de beste behandeling krijgen omwille van de wachttijden in de ggz", laat woordvoerder Marielle van den Berg weten. "Voor dat probleem moet een andere oplossing worden gezocht."

Nóg meer antidepressiva

In de nieuwe richtlijn valt ook te lezen dat antidepressiva niet alleen kunnen worden voorgeschreven bij ernstige klachten, maar ook bij matige of zelfs lichte klachten, als gesprekstherapie niet heeft gewerkt. Dat laatste gold als schoppen tegen een heilig huisje, aldus Ruhé. Nu dus niet meer.

Loert dan niet het gevaar dat er nóg meer antidepressiva worden voorgeschreven door huisartsen en behandelaren? Volgens de Stichting Farmaceutische Kengetallen haalden 1,2 miljoen Nederlanders vorig jaar minstens één keer een antidepressivum bij de apotheek, al was dat niet alleen voor depressies, maar vaak ook voor angststoornissen.

Ruhé: "Misschien zal vaker medicatie worden voorgeschreven, maar hopelijk knappen daardoor ook meer mensen op. En blijven ze meedoen in de samenleving, vallen ze minder snel terug."

Spijker: "Voor de goede orde, onze boodschap is niet: schrijf meer antidepressiva voor. En het is ook niet de bedoeling dat je de behandeling daarmee begint bij mensen met lichte klachten. Wel vinden we dat je medicatie steeds moet inzetten, als het effectief is."

Geen nieuws over afbouwen

Dat antidepressiva de oorzaak zijn van suïcidale gedachten blijkt een hardnekkig misverstand. Spijker: "Die gedachten zijn doorgaans al aanwezig vóór de behandeling. Alleen in de eerste maand van de behandeling bij jongeren is suïcidaliteit een aandachtspunt."

Over het afbouwen van antidepressiva, dat voor sommige patiënten moeilijker blijkt dan lang gedacht, bevat de richtlijn geen nieuws. Bij gebrek aan nieuw wetenschappelijk bewijs verwijst de werkgroep naar de aanbevelingen en de afbouwschema's die artsen, apothekers en patiënten een paar jaar geleden hebben opgesteld. Ruhé: "Essentieel hierbij is dat we de problemen die sommige patiënten hebben met afbouwen, erkennen en niet afdoen als onzin."

Niet meteen in alle spreekkamers

Wie geen baat heeft bij pillen of daar bezwaar tegen heeft, kan nu van meet af aan kiezen voor hersenstimulatie. Het betreft hier rTMS, een behandeling waarbij een elektrische stroom onder de hersenschors wordt opgewekt via een magnetisch veld. Deze zogeheten 'repetitive Transcranial Magnetic Stimulation' geldt nu, naast medicatie en therapie, als een volwaardige derde optie. De resultaten blijken zeer gunstig. De neusspray met esketamine is eveneens in de richtlijn opgenomen, maar komt pas in beeld als eerdere behandelingen niets hebben uitgehaald.

Het aantal Nederlanders met een depressie wordt geschat op een miljoen, waarvan meer dan de helft in behandeling is. Niet alle patiënten zullen meteen iets merken van de nieuwe richtlijn, die tot stand is gekomen in opdracht van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP). De aanbevelingen sijpelen niet gelijk door naar alle spreekkamers, leert de ervaring. Dat kan jaren duren.