Legalisering online gokken is een ramp

De Nationaal Rapporteur Verslavingen noemt de legalisering van online gokken ‘desastreus’. Donderdag stuurt hij zijn advies naar de overheid. "Gokbedrijven weten precies hoeveel mensen in de knel raken. Het wordt hoog tijd dat ze die cijfers delen."

Nationaal Rapporteur Verslavingen Arnt Schellekens maakt zich ernstige zorgen over de groei van de gokmarkt. Het aantal spelers is in de afgelopen jaren flink gestegen, zegt hij, net als het bedrag dat in totaal is vergokt. In de maand januari 2022 was dat 90 miljoen euro, een jaar later 124 miljoen, berekende de Kansspelautoriteit. In totaal is in 2022 meer dan een miljard euro verspeeld, door 762.000 volwassenen. Dat is een op de twintig volwassenen in Nederland.
Schellekens stuurt donderdag een advies met daarin 22 maatregelen die de schade van de legalisering moeten beperken naar het demissionaire kabinet en de Tweede Kamer. Nationaal Rapporteur Verslavingen is een nieuwe functie die sinds 2022 wordt bekleed door Schellekens, hoogleraar verslaving en psychiatrie.

Gokstop
“We weten niet precies hoeveel mensen in de knel raken”, zegt Schellekens, tevens psychiater en behandelaar. “Gokbedrijven weten dat wel. Die registreren hoeveel geld klanten verspelen, hoe lang ze gokken, noem maar op. Het wordt hoog tijd dat ze die cijfers delen met onafhankelijke onderzoekers, zodat we de probleemgokkers beter kunnen beschermen.”
Die bescherming was een belangrijk argument vóór de legalisering in 2021. Bedrijven zouden hun klanten tijdig waarschuwen als het uit de hand liep, maar daar is weinig van terechtgekomen, zegt Schellekens. “Een gedwongen gokstop voor wie doordraaft, is sinds de legalisering vijftien keer opgelegd. Dat wijst  niet echt op een actief zorgbeleid. Ook kan elke aanbieder zelf bepalen wanneer die een gokstop inlast.”

Limiet van 1000 euro
Dat is onwenselijk en daarom moet er een ‘bindende richtlijn zorgplicht’ komen, vindt Schellekens. “Daarin staat precies waarop bedrijven in het gedrag moeten letten, wanneer ze moeten ingrijpen en op welke manier. Houden ze zich er niet aan, dan worden ze aansprakelijk gesteld voor de geleden schade en verliezen ze hun vergunning.”
De branchevereniging NOGA (Nederlandse Online Gambling Associatie) pleit al langer voor heldere, eenduidige richtlijnen, zegt directeur Peter-Paul de Goeij. “Nu interpreteert elk bedrijf probleemgedrag anders. We moeten dat strakker reguleren, ook als het gaat om reclames. Bedrijven moesten zich terughoudend opstellen; veel te vaag.”

Sportweddenschappen
Sinds juli 2022 is ongerichte reclame voor kansspelen verboden in Nederland. “Dat geldt echter niet voor online reclames gericht op gokkers”, zegt Schellekens. “Die blijven grotendeels toegestaan, terwijl die juist zo schadelijk zijn. Ze verleiden klanten om meer te gokken, wat meestal lukt bij jongeren en bij de meest kwetsbaren. Deze reclames moeten net als in België worden verboden.”
De sponsoring van sportclubs door gokbedrijven stopt over twee jaar. De aanbieders koppelen het gokken slim aan het spelelement in de sport, zegt Schellekens. Veel jongvolwassenen zijn daar gevoelig voor; in 2022 vergokten ze samen honderd miljoen euro, vaak aan sportweddenschappen. “Sportclubs zouden zich nu al kunnen afvragen of de sponsoring strookt met hun maatschappelijke verantwoordelijkheid. In de sport wordt terecht geen reclame gemaakt voor roken en alcohol. Dat zou ook voor gokken moeten gelden.”
Schellekens pleit bovendien voor een maximum bedrag dat bijvoorbeeld aan roulette of poker mag worden verspeeld. “In Duitsland ligt dat op duizend euro per maand, en dat geldt voor alle accounts bij verschillende aanbieders samen. Ook zouden we de riskante kansspelen, met een korte tijdspanne tussen inzet en uitkomst, zoals online gokkasten, in de ban moeten doen.”

107 suïcides
Schellekens houdt rekening met een golf van gokkers die binnenkort bij verslavingsinstellingen zullen aankloppen. “Daar is de zorg niet op voorbereid. In Nederland hebben we geen professionele, landelijke richtlijnen over gokverslaving. Die moeten er snel komen.”
Een verslaving leidt niet alleen tot schulden, benadrukt Schellekens, maar ook tot depressies en suïcides. “Naar schatting doen elk jaar 647 tot 1021 gokkers een suïcidepoging. Van de 1811 daadwerkelijke suïcides in 2019 bleek gokken in 107 gevallen een rol te spelen.”

PORTRET: Dennis gokte 24 uur per dag, maar kreeg nooit een seintje van en gokbedrijf

In een kleine tien jaar vergokte Dennis 150.000 euro online. Van een gokbedrijf heeft hij nooit een seintje gekregen dat hij onverantwoord bezig was.

 Dennis is 16 jaar, als hij een tientje inzet en gelijk 100 euro wint. Kicken! Hij kiest steeds voor roulette, omdat dat lekker snel gaat. Zodra het balletje valt, starten de nieuwe bets. "Het is opwindend, er is geen tijd om na te denken, wat het ook zo gevaarlijk maakt."

Na twee maanden zit hij al op 50 euro per dag. Eerst gokt hij een paar uur, meestal op zijn telefoon, maar dat loopt al snel op tot een uur of acht. Hij speelt met het geld dat hij verdient bij een evenementenbureau in Amsterdam, maar vanaf zijn 18e loopt het uit de hand.

"Ik gokte 24 uur per dag sliep pas als ik geen geld meer had. Ik kreeg slaapverlammingen. Dan slaapt je lijf slaapt en is je geest wakker. Het ging gepaard met hallucinaties, waarbij ik duivels zag. Echt angstaanjagend, een horrorfilm. Ik heb daar slaaptherapie voor gehad."

Greep in de kas

Sinds 2021 is online gokken gelegaliseerd, met het argument dat aanbieders gokkers kunnen beschermen die geen maat houden, zoals Dennis. Zijn langste aaneengesloten sessie duurde toen 32 uur. Toch heeft hij nooit een seintje gehad, zegt hij. “Integendeel, je wordt steeds op de hoogte gehouden van bonussen, die je kunt verdienen, van wedstrijden waar je op kunt inzetten. Wel kon je na 2021 zelf een geldlimiet instellen, maar die zette ik gewoon op 5 miljoen."

Geleidelijk raakte gevangen in een "koepel", zegt hij. "Ik zag vrienden en familie minder vaak en verwaarloosde mezelf. Ik was van nature extravert, sociaal en zocht mensen op. Nu niet meer. Alles draaide om het gokken. Ook als ik aan het werk was, niemand zag wat ik op m’n telefoon deed."

Het verbergen, liegen en bedriegen gaat hem goed af. "Ik onthield welk verhaal ik tegen wie had opgehangen. Van vrienden en familie leende ik geld om een verkeersboete te betalen of zoiets. In het familiebedrijf van mijn zwager, waar ik vanaf mijn 18e werkte, heb ik een greep in de kas gedaan. Allemaal om te overleven, om de verslaving onder de duim te houden."

Afkicken in Portugal

Het dieptepunt is het moment waarop hij geen uitweg meer ziet en meer dan ooit beseft dat hij is vastgelopen. "Ik was kapot, had geen kracht meer om iedereen voor de gek te houden. En toen kwamen de suïcidale gedachten. Ik heb er nooit serieus werk van gemaakt, maar als het makkelijk had gekund op een van die momenten, dan had ik het gedaan. In een kleine tien jaar heb ik online 150.000 euro vergokt."

Dat hij een probleemgokker was, besefte hij al jaren. Hij is naar Portugal gegaan om af te kicken, georganiseerd door een Nederlandse organisatie. “Ja, met alles erop en eraan: trillen, koorts, depressies, weinig slaap.”

Daarna heeft hij zich ingeschreven in het Centraal Register Uitsluiting Kansspelen ook wel Cruks genoemd. "Je legt jezelf dan een gokstop op en kunt bij geen enkele aanbieder meer terecht. Maar elk half jaar krijg je de vraag of je de stop wil verlengen of niet. Waarom eigenlijk? Na Portugal was ik deels hersteld, maar die Cruks-vraag bracht bij mij weer de verslaving op gang."

Schulden

Hij is nu in behandeling bij Hervitas, een zorginstelling speciaal voor wie kampt met een gok- of gameverslaving. "Wat ik hier waardeer is dat je op zoek gaat naar de achterliggende oorzaak. Mijn vader was uit beeld en mijn moeder leed aan schizofrenie en depressies. Op mijn 16e is ze opgenomen en was ik op mezelf aangewezen. Het heeft me getekend. Ik bouwde een muur om mezelf en sloeg fanatiek aan het gokken om de narigheid niet te voelen."

Dennis heeft een schuld van 15.000 euro, en gokt sinds twee weken niet meer. Maar één ding is hem duidelijk: het blijft een kwetsbare plek. "Gokverslaafd ben je voor het leven."