Een zoon die achtervolgd wordt spionnen, hoe ga je daarmee om?

Een kind of partner met psychische problemen is ook zware kost voor familieleden. Gepensioneerde GGZ-medewerkers bieden hulp. Kosteloos.

Haar dochter (21) lijdt aan depressies, suïcidaliteit en ernstige zelfbeschadiging. "Tot mijn verbijstering heeft het twee jaar geduurd”, zegt haar moeder L. Mooij, “voordat hulpverleners de ernst van automutilatie inzag en haar lieten opnemen. Zelfbeschadiging werkt verslavend, dat moet je snel aanpakken."

Sindsdien verhuist haar dochter van instelling naar instelling. "Ze is ongelooflijk ziek", zegt Mooij, "maar op gezonde momenten ook heel grappig, empathisch en intelligent."

Na weer een ontslag uit een instelling, omdat de zelfbeschadiging te traumatisch was voor het personeel, keerde haar dochter voor vier maanden terug naar huis. "Dat was zo heftig dat ik me afvraag of ik daar ooit overheen kom. Ik moest haar soms zo stevig in bedwang houden, dat ik er een gekneusde rib aan over heb gehouden. Ook stond ze een keer op het punt om van het dak te springen."

Uiteindelijk belandde haar dochter in een instelling, waar ze acht maanden in een isoleercel heeft doorgebracht, waarvan 2,5 maand vanwege de wachtlijsten.

Meer dan honderd verzoeken

Daarna neemt Mooij contact op met de Stichting Naastentraining, die wanhopige familieleden adviseert en steunt. "Ik wist niet meer hoe het verder moest. Mijn dochter belt me elke dag vanuit een instelling in Drenthe. Ze is heel suïcidaal, en die telefoongesprekken doen me heel veel. Ik zit overspannen thuis en probeer enige afstand tot mijn dochter te bewaren, maar dat is niet makkelijk."

De Stichting Naastentraining krijgt elk jaar meer dan honderd verzoeken om hulp. Meestal van familieleden of partners van patiënten, maar soms ook van buren of een enkele keer van huisgenoten in een studentenhuis.

De stichting telt zes gepensioneerde vrijwilligers – drie oud-medewerkers van GGZ-instellingen en drie zogeheten familie-ervaringsdeskundigen, die het van dichtbij hebben meegemaakt. Ze geven kosteloos advies, vanuit huis, via beeldbellen.

Een van hen is Tom Rusting (79) die samen met Tiny van Hees als familiecoach heeft gewerkt in de Utrechtse instelling Altrecht. Beiden hebben drie jaar geleden de Stichting Naastentraining op poten gezet.

1,5 jaar op de wachtlijst

De meeste familieleden die aankloppen, zijn bezorgd maar ook ten einde raad en soms bang", zegt Rusting, die zijn verhaal doet in een twee-onder-één-kap-villa in Zeist. Hij noemt een moeder van wie de dochter tot diep in de nacht harde muziek draait om de stemmen in haar hoofd niet te horen. Soms worden naasten geslagen, geschopt of bedreigd met een mes, als ze bijvoorbeeld deel uitmaken van ‘het complot’. We adviseren meer dan eens om gedwongen opname te overwegen, zeker als jonge kinderen getuige zijn van huiselijk geweld.”

Meestal is dat echter niet nodig en zoeken naasten hulp om zichzelf staande te houden en vaak ook om de band met hun kwetsbare familielid te herstellen. “De spanning loopt vaak op, als patiënten zorg mijden of eindeloos op de wachtlijst staan, soms 1,5 jaar lang.”

Vertrouwen winnen

De onderlinge relatie raakt beschadigd door het ontregelende gedrag van patiënten, maar ook wanneer naasten weinig begrijpen van wat hun partner of kind doormaakt of als ze de verkeerde toon aanslaan, zegt Rusting. “Als je je depressieve echtgenoot voorhoudt dat-ie toch alles mooi voor elkaar heeft, prachtig gezin, mooi huis, dan voelt-ie zich onbegrepen. Dat gebeurt ook als je je zoon uit het hoofd probeert te praten dat hij wordt achtervolgd door geheimagenten. Waar het om gaat is dat je elkaars gevoelens respecteert en belangstelling toont. Zoals: wat moet dat beangstigend zijn als geheimagenten achter je aan zitten.”

Onder therapeuten staat dat bekend als valideren, zegt Rusting. “Het is een manier om het vertrouwen te herstellen, om de ander serieus te nemen. In de hoop dat iemand zich uiteindelijk afvraagt wat hij met die geheimagenten aan moet. Of het misschien toch goed is om naar de huisarts te gaan. Hulp opdringen is vaak geen goed idee. Je moet dat heel nederig en voorzichtig aanstippen.” 

Zoom-abonnement

Valideren is iets wat je moet oefenen, zegt Rusting, maar wat je ook snel onder de knie kunt krijgen. “De sfeer in huis verbetert soms zo snel, dat sommigen dat als een verrassing ervaren.”

Waarom kosteloos? “Omdat het veel minder gedoe geeft dan geld vragen”, zegt Rusting. “Dan krijg je te maken met de belastingdienst of met zorgverzekeraars, als je wilt dat patiënten de kosten kunnen declareren. We zijn wars van bureaucratie. We hebben het geld ook niet nodig. Al vragen we wel een kleine bijdrage voor onze flyers en het Zoom-abonnement.”