"Opleider psychiatrie bewust zwartgemaakt"

De Maastrichtse hoogleraar psychiatrie en opleider Machteld Marcelis, die onlangs in opspraak raakte vanwege een 'onveilig leerklimaat', is het slachtoffer geworden van “een goed georkestreerde afrekening”. Dat zegt voormalig UM-hoogleraar Jim van Os.

In kranten is ze afgeschilderd als een opleider die vele artsen in opleiding tot psychiater (aios) het leven zuur heeft gemaakt. In een enkel blad werd ze zelfs expliciet aan de schandpaal genageld. Artsenblad Medisch Contact schreef: “Niet alleen aiossen, maar bijvoorbeeld ook arts-onderzoekers en ondersteunend personeel hebben te maken gehad met intimidatie door deze persoon.”

Mikpunt is Machteld Marcelis, de Maastrichtse hoogleraar psychiatrie en hoofdopleider bij GGzE, de instelling voor geestelijke gezondheidszorg (GGZ) in Eindhoven. Ze ligt onder vuur omdat (voormalig) artsen in opleiding een klacht hebben ingediend over een 'onveilig leerklimaat'. De Registratie Commissie Geneeskundig specialisten (RGS) doet onderzoek en hoort alle betrokkenen. Ook de ombudsman van de UM onderzoekt de zaak, want ook hier zijn klachten binnengekomen over Marcelis.

Majeure dwaling

Wat is er precies aan de hand? Iets heel anders dan tot nu toe naar buiten is gekomen, zegt Jim van Os. Van Os is hoogleraar psychiatrie en voorzitter van de divisie hersenen aan het UMC Utrecht. Hij werkte twintig jaar als hoogleraar, opleider en vakgroepvoorzitter aan de UM, en heeft zijn licht opgestoken bij aios, opleiders, psychiaters en samenwerkende opleidingen. Maar ook bij de RGS en bij Marcelis, die hij als promovenda ooit heeft binnengehaald bij het MUMC.

Van Os is dus niet neutraal in deze zaak, maar iedereen die hij aan de lijn heeft gehad, bevestigt volgens hem dat Marcelis “al tien jaar lang een prima opleider is” en dat ze het slachtoffer is geworden van een “majeure dwaling”.

Of beter, van een afrekening, zegt Van Os. 

Handtekening

Het begint met een conflict tussen opleider Marcelis en een arts in opleiding. Van Os: “Er is onenigheid over de inrichting van het Maastrichts-Eindhovense promotieonderzoek van de man. Vervolgens komt dat op losse schroeven te staan als de beide promotoren, onder wie Marcelis, zich terugtrekken.” Bovendien vragen vier opleiders zich af, na consultatie van meerdere psychiaters, of de arts wel geschikt is voor het vak. Van Os: “Dit spitst zich toe op de manipulatieve manier waarop hij met mensen omgaat.”

Dat laatste blijkt volgens de Utrechtse hoogleraar in het bijzonder uit de “goed georkestreerde” aanval die de man inzet vlak na zijn vertrek uit de opleiding, eerder dit jaar. “Hij rekruteert veertien (oud)werknemers van GGzE  om hun handtekening te zetten onder een klachtenbrief tegen Marcelis. Vier van hen, aiossen, waren ongeschikt bevonden door de voorganger van Marcelis, maar die liet het vuile werk over aan zijn opvolger. Anderen moesten het werk neerleggen omdat ze het Nederlands onvoldoende machtig waren of omdat ze samenzweringstheorieën predikten.”

Bevooroordeeld

Het kwalijke gedrag van de arts is een vorm van stalking, zegt Van Os, “bedoeld om een ander te vernietigen na een persoonlijke krenking. Dit alleen al bewijst dat er meer aan de hand is in deze zaak. Maar hier heeft niemand het over, ook de RGS niet. We ontkennen het liever, het geeft een ongemakkelijk gevoel.”

Terwijl dit nu juist vraagt om een diepgaand onderzoek, zegt Van Os. “De RGS heeft onlangs een spoedvisitatie belegd in de Eindhovense GGZ-instelling, wat op zich goed is. Maar iedereen die daarbij was, zag een bestuur dat volledig bevooroordeeld optrad en nauwelijks pogingen deed om erachter te komen wat er precies speelt. De gesprekken gingen niet zozeer over het opleidingsklimaat, maar vooral over Marcelis. Ook verwees een bestuurslid naar een hoogleraar die geklaagd zou hebben over haar. Het blijkt een vriend van de familie van de arts in opleiding.”

De RGS laat in een reactie aan Observant weten dat men zich niet in het geschetste beeld herkent. "De RGS hanteert vaste procedures om te toetsen of artsen of opleidingen voldoen aan de regels van het College Geneeskundige Specialismen. Deze zijn ook in dit geval toegepast", meldt een communicatieadviseur.

Schuld bekennen

De arts in opleiding heeft volgens Van Os ook de pers ingeschakeld. Omroep Brabant publiceerde een bericht over klachten die binnen zijn gekomen bij de UM. Dat kon niemand weten behalve de arts zelf, zegt Van Os. “Hij heeft eerst de klacht gemeld en daarna de pers gezocht."

Omroep Brabant spreekt dat tegen. “Wij hebben geen contact gehad met de arts”, zegt journalist Sanne Hoeks. “We hebben wel geprobeerd om hem te bereiken, maar dat is niet gelukt.”

Het probleem is, zegt Van Os, dat zo’n berekenende aanval moeilijk te bewijzen valt. “Daar komt bij dat er een bestuurscrisis is geweest bij de GGzE en dat het waarnemend bestuur koste wat het kost wil voorkomen dat de opleiding wordt geschrapt en zijn oren laat hangen naar de RGS."

De RGS komt vrijdag 16 september tot een oordeel, maar Van Os vermoedt dat het zal aflopen zoals deze zaken volgens hem maar al te vaak eindigen. "De GGzE en de RGS komen met een mooi verhaal over hoe ze een en ander hebben opgelost, en Marcelis mag op haar eigen zwaard neerstorten."