Psychiatrische patiënt sterft vaker aan covid

Trouw - september 2022

Aan covid-19 blijken relatief veel psychiatrische patiënten te zijn overleden. Of een lage vaccinatiegraad hierbij een rol speelt, is onbekend.

De vrees dat psychiatrische patiënten vaker aan corona overlijden, blijkt terecht. Onderzoekers uit Nijmegen en Utrecht analyseerden  een speciaal register, met daarin 143 psychiatrische patiënten met covid-19. Achttien van hen blijken inmiddels te zijn overleden.

Dat is 12 procent, terwijl het gemiddelde percentage coronapatiënten dat overlijdt in 2020 door het RIVM op 1 tot 6 procent werd geschat. “We hadden verwacht dat het sterftecijfer hoger zou zijn dan gemiddeld”, zegt psychiater Daphne Everaerd, verbonden aan het Radboudumc, “maar niet twee keer zo hoog.” Het merendeel van de psychiatrische patiënten woonde thuis, niet in een instelling. Of de hoge sterfte mede het gevolg is van een lage vaccinatiegraad in deze groep, is volgens de onderzoekers niet bekend.

Het ‘Casusregister’ werd geopend door de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP) in april 2020. De NVvP deed dat vanwege de vrees dat psychiatrisch patiënten ernstiger ziek werden en vaker overleden aan corona. In het register konden ggz-instellingen, ziekenhuizen, mobiele teams en psychiaters melding maken van patiënten met corona. Het register geeft geen compleet beeld van alle corona-infecties onder psychiatrisch patiënten.

Bekend was al dat psychiatrisch patiënten vatbaarder zijn voor infecties vanwege een slechte lichamelijke conditie. Bovendien was de NVvP geschrokken van het overlijden van zeven van de 27 patiënten op een longstay-afdeling van een ggz-instelling in Brabant, in maart 2020.

Bij psychiatrisch patiënten die tijdens de corona-infectie nieuwe neuropsychiatrische symptomen vertoonden, zoals een delier, angstklachten en slapeloosheid, was vaak het beloop van de ziekte ernstiger. De kans op overlijden lijkt in die groep ook groter.

Ook coronapatiënten zonder eerdere psychiatrische klachten werden ernstiger ziek, maar het sterftecijfer was beduidend lager. Naast de 143 psychiatrische patiënten werden namelijk ook 43 coronapatiënten in het register opgenomen zonder voorgeschiedenis in de GGZ, maar die tijdens hun infectie wel neuropsychiatrische symptomen kregen.

Volgens Violet van Dee, onderzoeker bij het UMC Utrecht, kunnen deze symptomen dienen ‘als een vroeg signaal voor een heftiger beloop.’ “Het probleem bij mensen met een psychiatrisch ziektebeeld is alleen dat de nieuwe klachten moeilijker te herkennen zijn. Misschien worden ze onderdrukt door medicatie als antipsychotica. Het is belangrijk om hier alert op te zijn", zegt ze.

De onderzoekers benadrukken dat hun bevindingen – vandaag gepubliceerd in het Tijdschrift voor Psychiatrie - geen harde conclusies zijn, maar aanwijzingen. Al lopen ze in de pas met de uitkomsten in internationale studies. De onderzoekers houden een slag om de arm omdat de patiënten met ernstige aandoeningen, als psychotische stoornissen, oververtegenwoordigd zijn in het casusregister, terwijl het aantal mensen met verslavingen en verstandelijke beperkingen aan de lage kant is.

Bovendien ontbreekt in het onderzoek een controlegroep, waarmee psychiatrische patiënten kunnen worden vergeleken.

Niels Mulder, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie, schrikt eveneens van de het aantal sterfgevallen, maar het verbaast hem niet. “Mensen met ernstige psychische aandoeningen hebben al een lagere levensverwachting en lopen niet alleen een verhoogd risico op infecties maar ook op hart- en vaatziekten. Dikwijls hebben ze minder contact met de huisarts en nemen ze vanwege hun psychiatrische problemen minder vaak deel aan screeningsprogramma’s. Om het tij te keren zullen psychiaters en andere artsen meer moeten samenwerken.”

Of mensen met psychiatrische problemen ook een verhoogde kans lopen om corona te krijgen, en welk percentage van de patiënten is gevaccineerd, blijkt niet uit het register-onderzoek. Everaerd: “Om het risico op covid in te schatten, moet je de patiënten afzetten tegen de gemiddelde Nederlander. Dat gaan we in een vervolgstudie doen, die net is gestart. Ook willen we in kaart brengen welke langdurige klachten de patiënten hebben en hoe de coronamaatregelen de verschillende groepen binnen de psychiatrie parten hebben gespeeld, variërend van chronische patiënten tot mensen die voor lichte klachten bij de huisarts lopen.” 

Website door: Casper van Rongen