Smartwatch waarschuwt voor woedeaanvallen

Jongeren met een strafblad en een kort lontje dragen een smartwatch, die de spanning in hun lijf in de gaten houdt en trilt als er een woede-uitbarsting dreigt. Zo leren jongeren bij GGZ-instelling Arkin om zich te beheersen.

Milan (25) heeft een paar jaar vastgezeten voor een lange reeks autodiefstallen en voor vechtpartijen en straatroven in het criminele circuit. “Daar willen jongens met haantjesgedrag bewijzen dat ze meer verdienen dan jij, meer inbraken hebben gepleegd dan jij”, zegt hij in vlot Amsterdams. “Het levert status op, en dan hoor je erbij.”

Mede vanwege zijn woedeaanvallen kwam Milan - niet zijn echte naam - in behandeling bij de Amsterdamse GGZ-instelling Arkin. Daar kunnen forensische jongeren die snel agressief worden, kiezen voor biocueing. Dat is een behandeling waarbij een smartwatch de hartslag in de gaten houdt en patiënten via trillingen en een melding op de mobiele telefoon waarschuwt voor een woedeaanval.

Milan heeft het horloge zeventien dagen gedragen en is onder de indruk. Hij sprak laatst bijvoorbeeld met zijn zus over zijn vriendin, met wie hij de laatste tijd vaak botst. “Ik zei: dat wijf moet echt even uit mijn buurt blijven. Op een boze toon, maar niet zo erg dat ik niet meer kan nadenken, foute dingen doe. Toch ging dat horloge af. Dus vóór de uitbarsting wist het ding al dat het de verkeerde kant met me opging.”

Split second

Annemieke ter Harmsel, gz-psycholoog bij Arkin, is net gepromoveerd op biocueing, een techniek die volgens haar nog in de kinderschoenen staat, maar wel volop in ontwikkeling is. “Het wordt bij steeds meer patiënten toegepast, ook bij mensen met persoonlijkheidsstoornissen en autisme. En niet alleen met behulp van smartwatches, maar ook met borstbanden en slimme T-shirts of sokken.”

Deze wearables meten de hartslag maar soms ook ademhaling, zweet of spierspanning. Zo maken ze patiënten bewust van wat er in hun lichaam gebeurt en wat ze voelen. Daar hebben veel forensische jongeren baat bij, omdat ze over het algemeen weinig inzicht hebben in hun gevoelsleven, zegt Ter Harmsel.

“De meesten komen uit gezinnen met veel problemen en hebben nooit geleerd om gezond met emoties om te gaan. Zelf zeggen ze vaak dat ze ineens ontploffen, dat ze in een split second van 0 op 100 zitten, maar in de tussentijd gebeurt er van alles in je lijf, waar de spanning langzaam oploopt.”

Rustgevende muziek

Patiënten gebruiken het horloge in combinatie met wekelijkse therapie. “In de behandelkamer oefent de patiënt met rollenspelen en blikt samen met de therapeut terug op het dagelijks leven. Wanneer ging het mis? Op welk moment waarschuwde de smartwatch? Kon je je beheersen? Hoe liep het af?”

Want de proof of the pudding zit natuurlijk in de zelfbeheersing. “Met de jongeren wordt van tevoren afgesproken wat ze doen als het horloge trilt, wat bij hen past. De een loopt weg, de ander zet rustgevende muziek op, en weer een ander pakt de foto’s van zijn kinderen erbij.”

Milan zegt dat hij soms een gesprek dat dreigt te ontsporen, afkapt en opnieuw begint. “Wat me ook rustiger maakt, is op mijn ademhaling letten. Daar ben ik me nu meer bewust van.”

iPhone 14

Uit het promotieonderzoek van Ter Harmsel blijkt dat biocueing via de smartwatch zijn vruchten afwerpt. “In de periode dat 35 jongeren ermee experimenteerden, bleek dat ze zich aan het eind een stuk minder agressief gedroegen. Dat is althans wat ze zelf zeiden. Daarnaast voelde driekwart beter aan wanneer de spanning groeide. Ik sluit niet uit dat daar sociaal wenselijke antwoorden bij zitten, maar driekwart is niet gering.”

De helft zegt dat het soms wel en soms niet lukt om ernaar te handelen. “Ze vinden dat er meer nodig is om zich beter te beheersen, meer gesprekken met de therapeut bijvoorbeeld, over wat ze het beste kunnen doen als de woede opborrelt.”

Milan: “Zonder horloge zou het me niet lukken om me in te houden. Ik heb meer tijd nodig, zeventien dagen is te kort. Daar komt bij dat de smartwatch er soms naast zit. Dan gaat-ie af als ik de trap oploop. Dat kan beter, maar goed, een kwestie van doorontwikkelen. De iPhone 4 kon ook minder dan de iPhone 14.”

Dé grote uitdaging in het forensische veld is om patiënten te motiveren, zegt Ter Harmsel. “En dat geldt ook voor deze jongeren, helemaal als ze vanuit justitie een behandeling krijgen opgelegd. Sommigen weigeren om mee te werken of haken tussentijds af, anderen spreekt dit soort technologie juist aan.”