Foto: Still uit The Walking Dead

Maastrichtse onderzoekers hebben de primeur: de eerste studie naar de cognitieve effecten van synthetische cannabis bij de mens. Het spul wordt ook wel zombie-drug genoemd. “Een paar proefpersonen zijn afgehaakt toen ze de treffers op google zagen.”

JWH-018: de wetenschappelijke benaming van synthetische cannabis verhult welke wereld erachter schuilgaat. Een wereld die doet denken aan de post-apocalyptische horrorserie The Walking Dead. Zeker nadat steeds meer nieuwsberichten verschenen over gebruikers in grote steden in de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk die half verdoofd door de straten strompelden en op zeker moment in elkaar zakten. Te zien op filmpjes die voorbijgangers online zetten. Gebruikers hebben al laten weten dat ze niet alleen lijken op zombies maar zich ook zo voelen: braindead.
Synthetische cannabis is onbedoeld op straat beland na een reeks wetenschappelijke  studies. JWH staan voor de initialen van de Amerikaanse scheikundige John W. Huffman, die samen met collega’s van Clemson University de werking van cannabis in het brein onderzocht. Hij experimenteerde met een reeks synthetische varianten en schreef daarmee onbedoeld een handleiding voor het maken van drugs. Zijn resultaten over JWH-018 publiceerde hij in verschillende wetenschappelijke tijdschriften.
In 2008, in Duitsland, is Spice à la Huffman voor het eerst op straat aangetroffen. De Amerikaanse scheikundige sprak in de pers eerst nog luchtig over “de doos van Pandora die open was gegaan”, maar schrok zich wild toen de eerste dodelijke slachtoffers werden gemeld. Nu leeft hij een teruggetrokken bestaan in de bergen, aldus The Washington Post, en neemt de telefoon nauwelijks nog op.

Theebladeren
Ondertussen stijgt het aantal gebruikers gestaag. In de VS, Groot-Brittannië en Duitsland heeft het gebruik van Spice of K2, zoals synthetische cannabis ook wordt genoemd, epidemische vormen aangenomen. Het is goedkoop, vijf keer zo sterk als cannabis en online makkelijk te bestellen.
“Je koopt het in hippe zakjes”, zegt onderzoeker Eef Theunissen van de vakgroep psychofarmacologie. “Daarin zit een vrij onschuldig kruidenmengsel: soms met salie, theebladeren, de licht hallucinogene plant damiana of restmateriaal van hennep. Dat is besprenkeld met een hallucinogene vloeistof, oftewel poeder opgelost in alcohol.”
Theunissen heeft als eerste een wetenschappelijke studie bij mensen op poten gezet om te achterhalen wat de cognitieve effecten zijn van synthetische cannabis. De voorbereiding heeft twee jaar geduurd, zegt Theunissen. De medisch-ethische toetsingscommissie zag het als een medicijn en legde daarom strengere veiligheidseisen op. 
De onderzoekers lieten niets aan het toeval over. Tijdens het hele experiment, dat twaalf uur duurde, was een arts aanwezig die via een ECG de hartslag permanent in de gaten hield. Ook boog een zogeheten data safety monitoring boardvan onafhankelijke onderzoekers zich tussentijds over de gezondheidsdata.”

Oog-hand-coördinatie
Aan de Maastrichtse studie deden zes proefpersonen mee; vier zagen ervan af toen ‘zombie-drug’ in de Google-resultaten opdook. “In deze first-in-man studylag de nadruk op veiligheid, en dan is een aantal van zes proefpersonen voldoende. Je wilt niet onnodig veel mensen blootstellen aan een mogelijk onveilige drug. Iedereen had ervaring met het roken van cannabis, je wilt ook geen mensen aanzetten tot het gebruik ervan.”
Het experiment, vorige maand gepubliceerd in het gerenommeerde British Journal of Pharmacology, toonde echter geen zombie-achtig gedrag. Verre van. “De proefpersonen voelden nauwelijks iets en de cognitieve effecten waren veel minder sterk dan verwacht. Via verschillende computertaken hebben we onder andere aandacht, geheugen, impulscontrole, oog-hand-coördinatie en reactiesnelheid gemeten. Iedereen presteerde eigenlijk heel goed.”

Cannabisballon
Hoe kan dat? “De dosis was laag vanwege de veiligheid: 2 en 3 milligram. En bovendien blijkt Spice moeilijk toe te dienen. Bij eerdere cannabisstudies gebruikten we een vaporizer, waarbij je de damp opvangt in een soort ballon. Vandaaruit inhaleer je, zodat er niets verloren gaat. Dit werkte niet bij JWH-018, omdat het poeder niet verdampt. Toen hebben we een crack pipegebruikt, waarin dan weer soms spul achterbleef. Maar goed, zo gaat het op straat ook. Sommigen inhaleren het vanaf een elektrische kookplaat, vanaf zo’n rode ring, met een rietje.”
Inmiddels heeft Theunissen een vervolgstudie afgerond, waarbij ze de dosis – gemiddeld 4,7 milligram – heeft aangepast aan het lichaamsgewicht. Want eerder bleek: hoe zwaarder, hoe minder effect. Ook deden twee keer zoveel proefpersonen mee. Toch toonde deze studie eveneens zwakke effecten.
Een derde studie staat in de steigers. De nadruk ligt nu minder op veiligheid, omdat de eerste twee experimenten zonder calamiteiten verliepen. De proefpersonen zullen een extra dosis krijgen als na een kwartier geen effecten optreden. “Zo gaat het in werkelijkheid ook. We willen hoe dan ook een vergelijking kunnen maken tussen Spice en cannabis. In 2018 weten we meer.”

Roes
Huffman verwees naar de doos van Pandora, en die vergelijking blijkt inmiddels maar al te waar. Van JWH-018 zijn honderden variaties verschenen, ontwikkeld in kleine laboratoria in China en Rusland. “In China draait het vaak om laboratoria die schoonmaakproducten maken en een centje bijverdienen met synthetische cannabis. De chemische samenstelling wordt ietsje veranderd om de wetgeving voor te zijn, om de lijst van verboden middelen te omzeilen. Vorig jaar heeft Groot-Brittannië deze ‘legal highs’ voorgoed uitgebannen door alle  ‘psychoactieve substanties te verbieden die het zenuwstelsel stimuleren dan wel verdoven’.” Met een paar uitzonderingen, waaronder alcohol, tabak en koffie.
Door de wildgroei aan producten hebben gebruikers geen flauw benul van wat ze precies inhaleren, zegt Theunissen. “Hetzelfde merk kan de ene keer veel zwaarder spul bevatten dan de andere keer, tot wel 20 milligram. Daardoor ligt een overdosis altijd op de loer. Zelfs in hetzelfde zakje kan het plantaardig materiaal ongelijk besproeid zijn en onaangename verrassingen opleveren. Wat er allemaal op de markt verschijnt, weet niemand. Het overzicht is volledig zoek. En bedenk dat dit niet alleen geldt voor synthetische cannabis maar ook voor XTC, LSD en mushrooms in al hun oneindige varianten. Dit maakt het wetenschappelijk onderzoek naar deze stoffen ingewikkeld. Je loopt steeds achter de feiten aan.”
In Nederland staat JWH-018 sinds 2016 op de lijst van verboden middelen. “Hier is de malaise beperkt. Dat komt, denk ik, doordat cannabis in Nederland makkelijk te verkrijgen is en door menigeen wordt verkozen vanwege de smaak en de roes.”
Synthetische cannabis wordt niet alleen aangepast om de wet voor te zijn maar ook om het effect te perfectioneren, zegt Theunissen. “Om bijvoorbeeld de kater te minimaliseren. Op fora als Erowid en PsychonautWiki plaatsen gebruikers trip reportsom elkaar op de hoogte te houden van hun ervaringen.” Soms inclusief foto’s met daarop mensen die volledig outop straat liggen.